Ongeveer 10 tot 15% van de vrouwen ervaart een postnatale depressie (PND), een ernstige vorm van depressie die zich kan voordoen in de weken of maanden na de bevalling. Zelf heb ik dit helaas ook mee moeten maken, waarbij ik zelfs tot een jaar na de bevalling nog steeds last heb van de gevolgen hiervan. Het is dan ook van groot belang dat vrouwen de symptomen van postnatale depressie kunnen herkennen, weten wat de mogelijke oorzaken zijn en welke stappen genomen kunnen worden om hulp te krijgen.

In deze blog gaan we dieper in op de symptomen van postnatale depressie, de oorzaken ervan en welke behandelingsopties beschikbaar zijn.

Wat is een postnatale depressie?

Een postnatale depressie, ook wel postpartum depressie genoemd, is een vorm van depressie die optreedt na de bevalling. Het wordt vaak verward met de ‘kraamtranen’, een veelvoorkomende milde stemmingsstoornis die kort na de bevalling optreedt en meestal binnen enkele dagen verdwijnt. In tegenstelling tot kraamtranen is een postnatale depressie ernstiger en kan het maanden of zelfs langer aanhouden als het onbehandeld blijft. Het heeft niet alleen een grote impact op de moeder, maar ook op het kind, de partner en het gezin als geheel.

Symptomen van postnatale depressie

Het herkennen van de symptomen van postnatale depressie is essentieel om tijdig hulp te kunnen zoeken. De symptomen kunnen variëren van mild tot ernstig, en elke vrouw kan het op een andere manier ervaren. Hieronder volgen de meest voorkomende symptomen:

1. Constante somberheid en verdriet

Een vrouw met een postnatale depressie kan zich langdurig verdrietig of leeg voelen, vaak zonder duidelijke reden. Dit gevoel van somberheid gaat verder dan een tijdelijke dip en kan dagen of weken aanhouden.

2. Gebrek aan interesse in het moederschap

Een belangrijk signaal van postnatale depressie is een verminderde interesse in de baby. Dit kan zich uiten in gevoelens van afstandelijkheid of zelfs onverschilligheid ten opzichte van de baby, terwijl dit meestal niet past bij hoe de moeder zich normaal gesproken voelt. Ook voelt de moeder in dit geval vaak geen band met het kind. 

3. Extreme vermoeidheid en slaapstoornissen

Hoewel elke nieuwe moeder vermoeid zal zijn door slaapgebrek, ervaren vrouwen met een postnatale depressie extreme vermoeidheid. Ze voelen zich uitgeput, zelfs na voldoende rust. Daarnaast kunnen ze moeite hebben om in slaap te vallen, ondanks dat ze uitgeput zijn, of juist overmatig willen slapen.

4. Angst en paniekaanvallen

Veel vrouwen met postnatale depressie hebben last van angstige gedachten. Deze angst kan zich richten op het welzijn van de baby, of zich uiten in een constant gevoel van ongerustheid. In sommige gevallen kunnen paniekaanvallen optreden, die gepaard gaan met een snelle hartslag, zweten en ademhalingsmoeilijkheden.

5. Prikkelbaarheid en woede-uitbarstingen

Naast gevoelens van verdriet, kunnen vrouwen ook prikkelbaar en snel geïrriteerd zijn. Kleine dingen kunnen uitmonden in woede-uitbarstingen, wat vaak stress veroorzaakt in de relatie met de partner en andere gezinsleden.

6. Moeite met concentreren en besluiteloosheid

Een ander veelvoorkomend symptoom is het verlies van concentratie en focus. Dit maakt het moeilijk om dagelijkse taken uit te voeren, plannen te maken of beslissingen te nemen, wat het leven met een pasgeborene nog zwaarder kan maken.

7. Verlies van interesse in dagelijkse activiteiten

Moeders met een postnatale depressie kunnen ook interesse verliezen in activiteiten die ze voorheen leuk vonden. Dit kan variëren van sociale contacten tot hobby's. Het lijkt alsof niets meer plezier of voldoening geeft.

8. Gevoelens van waardeloosheid of schuld

Veel vrouwen met een postnatale depressie worstelen met gevoelens van falen als moeder. Ze kunnen zich schuldig voelen omdat ze denken dat ze niet goed genoeg voor hun baby zorgen, of zich schamen voor hun emoties.

9. Gedachten aan zelfbeschadiging of zelfmoord

In ernstige gevallen kunnen vrouwen gedachten hebben over zelfbeschadiging of zelfs zelfmoord. Dit zijn tekenen van een ernstige depressie en vereisen onmiddellijke medische aandacht.

Oorzaken van postnatale depressie

De oorzaken van een postnatale depressie zijn complex en kunnen per vrouw verschillen. Vaak is het een combinatie van fysieke, emotionele en sociale factoren die bijdraagt aan het ontstaan van deze depressie. Hieronder bespreken we enkele van de belangrijkste oorzaken.

1. Hormonale veranderingen

Tijdens de zwangerschap stijgen de hormoonspiegels aanzienlijk, met name oestrogeen en progesteron. Na de bevalling dalen deze hormoonspiegels plotseling, wat een verstoring in de chemische balans van de hersenen kan veroorzaken en een depressie kan triggeren. Ook veranderingen in de schildklierhormonen kunnen bijdragen aan het ontstaan van een postnatale depressie.

2. Fysieke uitputting

Het proces van bevallen kan een zware fysieke belasting zijn voor het lichaam van een vrouw. Dit, in combinatie met het constante zorgen voor een pasgeboren baby, slaapgebrek en lichamelijk herstel na de bevalling, kan leiden tot extreme vermoeidheid, wat een risicofactor kan zijn voor het ontwikkelen van een postnatale depressie.

3. Ervaringen uit het verleden

Vrouwen met een geschiedenis van depressie of angst hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van postnatale depressie. Ook trauma's of negatieve ervaringen uit het verleden, zoals seksueel misbruik, miskramen of een eerdere gecompliceerde bevalling, kunnen bijdragen aan het ontstaan ervan.

4. Psychosociale factoren

De sociale omgeving en de steun die een vrouw krijgt, kunnen van invloed zijn op haar geestelijke gezondheid na de bevalling. Een gebrek aan steun van familie, vrienden of de partner kan het risico op depressie vergroten. Ook relatieproblemen, financiële zorgen of stress over de verantwoordelijkheid van het moederschap kunnen bijdragen aan het ontstaan van een postnatale depressie.

5. Perfectionisme en druk van buitenaf

Sommige vrouwen ervaren veel druk om de "perfecte moeder" te zijn. De verwachtingen die ze aan zichzelf opleggen, in combinatie met de druk vanuit de maatschappij, kunnen leiden tot gevoelens van falen en onzekerheid, wat de kans op een depressie vergroot.

6. Stress

Overmatige stress tijdens de zwangerschap is ook een veelvoorkomende oorzaak van een postnatale depressie. Stress kan ontstaan door je werk, maar kan ook ontstaan door de angst voor het ‘onbekende’. Dit tweede richt zich met name op de onzekerheden die gepaard gaan met de zwangerschap en het aankomende ouderschap. 

Wat kun je doen tegen een postnatale depressie?

Hoewel een postnatale depressie beangstigend kan zijn, is het belangrijk om te weten dat er effectieve behandelingen en ondersteuningsopties zijn. Hoe eerder de symptomen worden herkend en behandeld, hoe sneller een vrouw kan herstellen. Hier zijn enkele behandelingen en strategieën die kunnen helpen:

1. Professionele hulp zoeken

Het belangrijkste wat je kunt doen als je denkt dat je een postnatale depressie hebt, is hulp zoeken. Dit kan beginnen met een bezoek aan je huisarts, verloskundige of gynaecoloog. Zij kunnen je doorverwijzen naar een psycholoog of psychiater voor verdere evaluatie en behandeling.

2. Therapie

Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een veelgebruikte therapievorm voor het behandelen van depressie. Deze vorm van therapie helpt vrouwen om negatieve denkpatronen te herkennen en deze om te zetten in positieve, realistische gedachten. Ook interpersoonlijke therapie kan nuttig zijn, vooral als de depressie wordt beïnvloed door relatieproblemen.

3. Medicatie

In sommige gevallen kan medicatie, zoals antidepressiva, nodig zijn om de symptomen van een postnatale depressie te behandelen. Het is belangrijk om in overleg met een arts te beslissen of medicatie nodig is, vooral omdat sommige medicijnen invloed kunnen hebben op het geven van borstvoeding.

4. Ondersteuningsgroepen

Praten met andere moeders die vergelijkbare ervaringen hebben gehad, kan een grote bron van steun zijn. Ondersteuningsgroepen, zowel in persoon als online, bieden een veilige ruimte om je gevoelens te delen en advies van anderen te krijgen.

5. Zelfzorg en levensstijl

Hoewel professionele hulp essentieel is, kunnen bepaalde zelfzorg strategieën ook helpen om je welzijn te verbeteren. Hier zijn enkele tips:

• Blijf actief: Lichaamsbeweging, zoals wandelen of yoga, kan helpen om je stemming te verbeteren en stress te verminderen.
• Gezond eten: Een uitgebalanceerd dieet kan bijdragen aan je algehele welzijn. Probeer voeding te eten die rijk is aan voedingsstoffen zoals fruit, groenten, volle granen en magere eiwitten.
• Rust nemen: Probeer rust te nemen waar mogelijk. Dit kan betekenen dat je hulp vraagt aan familieleden of vrienden om op de baby te letten, zodat jij kunt slapen of ontspannen.
• Milde ontspanningsoefeningen: Ademhalingsoefeningen, mindfulness of meditatie kunnen je helpen om stress te verminderen en je geest te kalmeren.

6. Ondersteuning van je partner en omgeving

Het is cruciaal dat partners en naasten betrokken zijn bij het herstelproces van de vrouw. Emotionele steun, begrip en praktische hulp kunnen een groot verschil maken in hoe een vrouw omgaat met haar postnatale depressie. Partners kunnen ook deelnemen aan therapie of consultaties om te leren hoe ze het beste kunnen ondersteunen.

Kan je een postnatale depressie voorkomen?

Hoewel het niet altijd mogelijk is om een postnatale depressie te voorkomen, zijn er stappen die je kunt nemen om het risico te verkleinen:

• Voorbereid zijn op het moederschap: Het is belangrijk om realistische verwachtingen te hebben over het moederschap en te accepteren dat het oké is om hulp te vragen.
• Een ondersteunend netwerk opbouwen: Zorg ervoor dat je een goed netwerk van vrienden, familie en zorgverleners hebt om op terug te vallen, vooral tijdens de eerste weken na de bevalling.
• Vroegtijdig ingrijpen bij eerdere depressie: Als je in het verleden last hebt gehad van depressies, is het belangrijk om al tijdens de zwangerschap ondersteuning te zoeken. Dit kan helpen om een mogelijke postnatale depressie vroegtijdig te behandelen of zelfs te voorkomen.

Conclusie

Een postnatale depressie kan een zware last zijn voor zowel de moeder als haar omgeving, maar er is altijd licht aan het einde van de tunnel. In de beginfase zul je dit niet direct inzien, dat deed ik zelf namelijk ook niet, maar na verloop van tijd beginnen dingen er weer rooskleuriger uit te zien. Door de symptomen tijdig te herkennen, hulp te zoeken en gebruik te maken van beschikbare behandelingen, kunnen moeders herstellen en opnieuw genieten van het moederschap. Het is essentieel dat vrouwen en hun naasten zich bewust zijn van de tekenen en weten dat ze er niet alleen voor staan. Samen kunnen we postnatale depressie bespreekbaar maken en de juiste steun bieden.

Heb je vragen over postnatale depressie of kom je graag met iemand in contact die het zelf heeft meegemaakt? Neem dan gerust contact met ons op!